Lễ thả đèn nước ( Lôi protip)

           

Thả đèn nước là một loại hình lễ hội văn hóa của đồng bào khmer Nam bộ xuất phát từ đạo Phật và phát triển theo điều kiện kinh tế đời sống xã hội của cộng đồng người Khmer ở các Phum sóc, lễ được tổ chức vào ngày rằm tháng 9 âm lịch Khmer, sau ngày Xuất hạ (chênh vô sa).

Lễ hội “Lôi protip” là một lễ nghi có xuất xứ từ Phật giáo theo truyền thuyết là cúng chiếc răng nanh Phật Thích Ca được rắn thần Naga cất giữ nơi Long cung, ngoài ra đèn nước cũng tượng trưng cho hàm răng dưới của Đức Phật ở lại hạ giới độ trì chúng sinh. Lễ hội còn mang ý nghĩa là để tạ ơn thần mặt đất (pres thôrni) và thần nước (pres kôong kea) bởi vì theo quan niệm của đồng bào Khmer qua một năm lao động sản xuất và sinh hoạt hàng ngày, con người đã làm ô uế đến thiên nhiên, nên con người làm lễ cúng để tạ lỗi. mặt khác thông qua lễ hội thả đèn nước người ta muốn tưởng nhớ đến công ơn của đấng thiên nhiên đã phù hộ con người làm ăn sinh sống bình yên, và mong muốn điều tốt lành hơn trong năm sau.

Do phụ thuộc nhiều vào thiên nhiên và nhất là nước có một vai trò vị trí quan trọng trong cuộc sống con người nên đồng bào Khmer xem nước như vị thần có thể đem lại hạnh phúc nhưng cũng có thể đưa đến tai họa cho con người. Do đó khi bị hạn hán người Khmer thường làm lễ cầu mưa, lúc gặp mưa to gió lớn gây lụt lội người ta lại cầu xin vị thần bớt phẫn nộ và khi kết thúc vụ mùa bà con làm lễ tạ ơn gọi là lễ đưa nước “ Lôi protip”.

Đèn nước “ protip” thường là một chiếc bè làm từ cây chuối hoặc tre được lắp ghép thành chiếc thuyền theo mô hình chù tháp và các loại thú vật với nhiều hoa văn trang trí lộng lẫy bên trong thắp nhiều đèn cầy. Lễ vật cúng là gạo, muối và các loại sản vật và trái cây. Sau khi bày biện các thứ lễ vật người ta tiến hành làm lễ, các vị sư tụng kinh tưởng nhớ đến Đức Phật, xong vị Acha chủ lễ đốt nhang, đèn cầy rồi nói lên lòng biết ơn của dồng bào đối với vị thần kôong kea (thần nước) đã đem lại mưa thuận gió hòa và mong thần ban cho mọi người sức khỏe dồi dào, thờ tiết thuận lợi để đồng bào hưởng một mùa bội thu trong năm tới, đoạn người ta khiêng Protip thả trôi theo dòng nước. Nơi để Lôi protip thường là đoạn sông hay kênh rạch nơi cộng đồng cư trú, trong quá trình Lôi protip còn có sự biểu diễn của dàn nhạc ngũ âm “plêng pin peth” và đội trống Chhayăm phụ họa và tống tiễn làm cho không khí buổi lễ thêm trang trọng.



đèn nước ( pro tip) mô hình chánh điện



Ngày nay, người ta chế tác đèn Protip từ gỗ và mút xốp bố trí thành hoa đăng với nhiều kiểu dáng tạo hình lắp ghép thành mô hình chánh điện, chim, rồng, hoa sen…có trang trí hoa văn và bóng đèn chớp nhoáng tỏa sáng lung linh huyền ảo trên mặt nước. Hòa dần vào đời sống thực tiễn Lôi protip đã trở thành lễ hội dân gian truyền thống mang yếu tố văn hóa và tâm linh.

Đến với lễ hội Lôi protip chúng ta nhận thấy đây là lễ hội thể hiện tri thức của dân tộc Khmer đối với môi trường thiên nhiên và điều kiện sống, với ước mơ vươn tới một tương lai tốt đẹp.